U današnjem članku ćemo se osvrnuti na proslavu Pravoslavnog Vaskrsa, koji ostaje najsvetiji praznik za milione vernika širom sveta.
Iako se duh ovog velikog praznika temelji na istoj radosti Hristovog vaskrsenja, način na koji se on obeležava varira od zemlje do zemlje, svakom narodnom običaju dodajući jedinstveni pečat istorije, kulture i vere. Praznovanje Vaskrsa, koje podseća na snagu zajedništva, veru i obnavljanje života, ima brojne varijante širom sveta.
- U Srbiji, Vaskrs je mnogo više od religioznog praznika; to je vreme kada se okupljaju porodice i kada se obnavlja zajedništvo i tradicija. Običaj farbanja jaja, najčešće u crvenu boju, simbolizuje Hristovu krv i novi život. Prvo jaje, poznato kao „čuvarkuća“, čuva se tokom cele godine, a naravno, čuva se i kao simbol snage vere. Subotnja tišina, koja prethodi Uskrsu, prekinuta je ponoćnom liturgijom i svečanim pozdravom: „Hristos vaskrse!“ – „Vaistinu vaskrse!“. Nakon toga, na stolu se pojavljuju tradicionalne delicije: šunka, sir, hleb, mlad luk i, naravno, jaja. U mnogim porodicama, pobednik u kucanju jaja postaje simbol vere koja ostaje nepokolebljiva, kao što je simbol snage vere.
Proslava Pravoslavnog Vaskrsa širom sveta dobija svoje specifične oblike. U Jerusalimu, Pravoslavni Vaskrs ima posebno značenje, jer se slavi na mestu Hristovog raspeća i vaskrsenja. Najvažniji događaj je Silazak Svetog ognja, koji se dešava na Veliku subotu u Crkvi Hristovog Groba. Hiljade vernika okupljaju se u molitvi, čekajući da svetlost ognja nevidljivo siđe u Hristov grob, a zatim se širi među okupljenima. Ovaj trenutak nosi duboko religijsko značenje, jer svetlost koja se širi sa Jerusalima, prenosi se do svih delova pravoslavnog sveta – u lampama, avionima i rukama, postajući simbol vere i zajedništva.
U Grčkoj, Vaskrs se slavi sa posebnim naglaskom na svetlost i vatru, gde noćna liturgija na Veliku subotu završava tačno u ponoć. Tada sveštenik izlazi s „Svetlom Hristovim“, a vernici prenose plamen u svoje domove, verujući da on donosi blagoslov. Ulične vatre, zvuk petardi i vesela pesma stvaraju atmosferu koja podseća na drevne obrede. Na trpezi dominira magirica, čorba od jagnjećih iznutrica, dok se sutradan okreće celo jagnje na ražnju. Tradicionalno, jaja se kucaju uz pozdrav: „Hristos Anesti!“
- U Rusiji, Vaskrs je poznat po kontrastu između tišine posta i raskoši vaskršnje noći. Vaskrs (Пасха) u Rusiji se slavi uz blagosiljanje hrane, a najpoznatije poslastice su kulich, visoki slatki hleb, i paska, sirna poslastica u obliku piramide. Po tradiciji, pozdrav se izgovara „Hristos voskrese – Voistinu voskrese“ i odjekuje čak i u najudaljenijim selima.
U Ukrajini, Vaskrs je najlepši u obliku umetničkog izraza, a posebna pažnja posvećuje se pisankama, jajima oslikanim voskom i prirodnim bojama. Ova jaja prenose simbole sunca, plodnosti i zaštite. Ukrajinci takođe priređuju korpe sa hranom, koju donose u crkvu: jaja, kulen, sir, hleb i vino, sve prekriveno vezenim peškirom. Posle osvećenja, sledi porodična gozba.
Vaskrs u Bugarskoj i Rumuniji takođe se obeležava uz zvuke zvona i bogatstvo tradicija. U Rumuniji, popularni je cozonac, slatki hleb s orasima i suvim voćem, dok u Bugarskoj dominira kozunak, sladak hleb koji je omiljeni desert. U oba naroda, kucanje jajima je deo običaja, kao i radost susreta sa rodbinom. U Gruziji, Vaskrs se slavi sa dubokom duhovnošću. Vernici odlaze u crkve sa ikonama i svećama, a nakon Vaskrsa posećuju groblja, ostavljajući jaja i vino pokojnicima. Na trpezi se, pored tradicionalnog hačapurija, nalazi i čakapuli, jagnjetina u aromatičnom bilju.
U Etiopiji, Vaskrs (poznat kao Fasika) predstavlja pobedu svetlosti nad tamom. Post traje čak 55 dana, bez mesa, mleka i jaja, a završava se veseljem. U ponoć, vernici pešače do crkvi, pevajući i moleći se, a nakon liturgije, jedu doro vat, začinjeni paprikaš sa jajima i pilećim mesom. Na Kipru, Vaskrs je prožet vatrom, detinjim smehom i zvucima crkvenih zvona. Deca pale lambradjia, vatre koje simbolizuju svetlost, dok porodice zajedno priređuju tsoureki, specijalni hleb, i flaounes, kolače od sira i mente.
Beloruski Vaskrs nije raskošan, ali duboko ukorenjen u verovanju i pobožnosti. Običaji uključuju osvećenje hrane i blagoslov sveća, dok trpeza nije u velikom okruženju, ali svečana i duhovna. U Belorusiji, Vaskrs je podsećanje na istrajnost vere kroz vekove, koja se održava uprkos svim teškoćama.
